યુ.કે. બાઇટ્સઃ વસંતનો વૈભવ

આજે તો કશું જ કહેવું નથી. મને યુ.કે.માં સૌથી વધુ ગમતી વસ્તુની તસવીરોઃ

(આવતા-જતા પાડેલી ૨૨ પ્રાકૃતિક તસવીરોનો સ્લાઇડ શો છે જે રીડર કે ઇમેલમાં નહી દેખાય માટે બ્લૉગ પર જવા વિનંતી.)



રિલેટેડ પોસ્ટ્સઃ

• યુ.કે. બાઇટ્સઃ મગ્ન
• યુ.કે. બાઇટ્સઃ નટરાજ
• યુ.કે. બાઇટ્સઃ માણસ ઉર્ફે આળસ ઉર્ફે લાલચ ઉર્ફે આડા ફાટવાની ઘટના ઉર્ફે

અશ્વિની ભટ્ટનું વ્યાખ્યાનઃ 'જો આ મારું અંતિમ પ્રવચન હોય તો...'

          શ્રી બિનિત મોદીની બ્લૉગ પોસ્ટ અશ્વિની ભટ્ટઃ વિરામ વગરનું વ્યાખ્યાન 'અલ્પવિરામ' વાંચી ત્યારથી શ્રી અશ્વિની ભટ્ટનું એ વ્યાખ્યાન વાંચવા આતુર હતો. 'નવનીત સમર્પણ'માં છપાયેલા એ પ્રવચનને ફેસબુકના એક મિત્ર નેહલ મહેતાએ તે મોકલી આપ્યું છે. આપ સૌ માટે અહીં મૂકું છું-

          કોઈ કોપીરાઈટ્સનો ભંગ કરવાનો ઈરાદો નથી પણ અશ્વિની ભટ્ટના ચાહકો સુધી આ અગત્યનું વ્યાખ્યાન પહોંચાડવાનો ઈરાદો છે, એ તો આપ જાણો જ છો.

વૉટ કમ્સ નેક્સ્ટ?

          શાળાજીવન દરમિયાન આપેલી આઇ.ક્યૂ. ટેસ્ટ્સ યાદ છે? તેમાં 'What comes next?' (નીચે મૂકેલી ઇમેજ) જેવા તાર્કિક પ્રશ્નો પૂછાતા હતા, તે યાદ છે?

          હવે તેના જેવો જ એક પ્રશ્ન. નીચેની બે ઇમેજીસ જુઓઃ

          ગઈકાલ(૨૩/૦૪/૨૦૧૨)ના 'દિવ્યભાસ્કર' માં આવેલા સમાચારનો સ્ક્રિનશોટઃ

          ગઈકાલ (૨૩/૦૪/૨૦૧૨)ના 'ગુજરાત સમાચાર'માં આવેલા સમાચારનો સ્ક્રિનશોટઃ

          હવે સવાલ એ છે કે  'What comes next?' જવાબ છે -

          શંકરસિંહ વાઘેલાના પ્રશાસન વખતે એક વાર ગુજરાત સમાચારે કંઈક આ પ્રકારની જ હેડ લાઈન છાપી હતીઃ "શંકર'સિંહ'નું મૃત્યું, રોજ ૧૦ કિલો માંસ ખાતો હતો." સમાચાર હતા કાંકરિયા પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં મૃત્યું પામેલા શંકર નામના એક સિંહના. આપણી લોકશાહીની Fourth Estate ક્યારે આ કાદવક્રિડામાંથી મુક્ત થશે?

(તાર્કિક પઝલ વાળી ઇમેજનો સોર્સઃ http://www.nicologic.fr/series.php અને કાદવમાં આળોટતા ડુક્કરો વાળી ઇમેજનો સોર્સઃ http://reagangirl.com/?attachment_id=22007)

યુ.કે. બાઇટ્સઃ માણસ ઉર્ફે આળસ ઉર્ફે લાલચ ઉર્ફે આડા ફાટવાની ઘટના ઉર્ફે

          સર ડેવિડ એટનબરોની 'પ્લેનેટ અર્થ' સીરિઝમાં અને ડિસ્કવરી ચેનલ પર રેઇન ફોરેસ્ટને લગતા કાર્યક્રમમાં જોયું હતું કે ચાર્લ્સ ડાર્વિનનો 'સર્વાઇવલ ઓફ ધ ફિટેસ્ટ'નો સિદ્ધાંત વૃક્ષોને પણ લાગુ પડે છે. ગાઢ વર્ષાવનોમાં મહત્તમ સૂર્યપ્રકાશ મેળવવા માટે વૃક્ષો પોતાની ઊંચાઈ સતત વધારતા રહે છે. કેટલાક વૃક્ષો પર્ણોની ઘટા વધારવાના ભોગે પણ ઊંચાઈ વધારે છે કે જેથી ભવિષ્યમાં તેઓ મહત્તમ સૂર્યપ્રકાશ મેળવી શકે. સ્પર્ધાત્મક વાતાવરણ ઊંચાઈ પર પહોંચાડે છે! પણ જ્યાં સ્પર્ધા ન હોય, વધારે પડતી મોકળાશ હોય ત્યાં શું થાય? જુઓ આ રહ્યાં ઉદાહરણઃ

          યુ.કે.ની શાળાઓમાં કદાચ આ જ પરિસ્થિતિ છે. એક વખત વોટફર્ડમાં વસતી એક ૮૫ વર્ષની ઇંગ્લિશ લેડીએ વાત-વાતમાં કહ્યું હતું કે, "In our times, they used to teach. Now they allow students to learn." બધા જ બાળકોને ભણવું ગમે એવું તો હોતું નથી. માટે ભણનારા (થોડાક) ભણે અને બાકીના બધા જલસા કરે. માધ્યમિક શિક્ષણ સુધી પહોંચતા-પહોંચતા જે બાળકો ભણવા પ્રત્યે ઉદાસીન હોય, આળસુ હોય કે તેમને (વ્યસન કે કમાવાની કે ખરાબ સોબત જેવી) કોઈ લાલચ હાથ લાગી ગઈ હોય તે અધવચ્ચે જ અભ્યાસ છોડી દેતા હોય છે. આપણા વડવાઓ આવું જ કંઈક જોઈને 'આડા ફાટવું' શબ્દપ્રયોગ કર્યો હોય, તો નવાઈ નહી. (આવા કેટલાય આડા ફાટેલા કિશોરો ૬ થી ૧૦ ઓગસ્ટ ૨૦૧૧ દરમિયાન થયેલા તોફાનોમાં શામેલ હતાં.)

          એવું તો નથી જ કે સ્કૂલમાં ન જનાર બાળક જિંદગીમાં સફળ નથી થતાં પણ સિસ્ટમમાં થોડીક તંદુરસ્ત સ્પર્ધાને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે તો વિદ્યાર્થીના ઉર્ધ્વગમનમાં મદદ જરૂર મળે છે. સાથે-સાથે જ એ પણ નોંધવું રહ્યું કે ભારતની શિક્ષણ પધ્ધતિમાં જે ગળાકાપ સ્પર્ધા છે, તે માત્ર ક્લાસરૂમ્સ પૂરતી સીમિત ન રહેતા પેરેન્ટ્સ વચ્ચે સામાજિક સ્તરે પણ થતી હોય છે. પરીક્ષાના પરિણામ જાણે બાળકના જીવનનું એકમાત્ર ધ્યેય હોય તેમ તેમને રેસના ઘોડા બનાવી દેવામાં આવે છે. ઘણીવાર આ સ્પર્ધાઓને કારણે બાળક આત્મહત્યા પણ કરી લેતું હોય છે. માટે એવી સ્પર્ધા પણ ખોટી. આ બંનેની વચ્ચેનો કોઈ માર્ગ શોધવાનો પ્રયત્ન થવો જોઈએ.

રિલેટેડ બ્લૉગ-પોસ્ટસઃ

• યુ.કે. બાઇટ્સઃ ઇંગ્લેન્ડ રાયટ્સના ગ્રાઉન્ડ ઝીરો પરથી
• યુ.કે. બાઇટ્સઃ જ્ઞાનની સાથે કેળવણી
• યુ.કે. બાઇટ્સઃ દેશ-વિદેશની એજ્યુકેશન સિસ્ટમના બાઇટ્સ
• યુ.કે. બાઇટ્સઃ ફી-પેયિંગ સ્કૂલ્સ VS ફ્રી સ્કૂલ્સ
• યુ.કે. બાઇટ્સઃ ચિલ્લર પાર્ટીકી ભી ઈજ્જત હોતી હૈ!
• માણસ ઉર્ફે- નયન દેસાઈ (રણકાર.કોમ ની લિંક છે.)

યુ.કે. બાઇટ્સઃ ફી-પેયિંગ સ્કૂલ્સ VS ફ્રી સ્કૂલ્સ

          આપણા ભારતમાં સરકારી શાળાઓના સ્તર વિશે ભાગ્યે જ કોઈનો અભિપ્રાય ઊંચો હશે અને જે માતા-પિતાને પરવડી શકે તે બધા જ પોતાના બાળકોને ખાનગી શાળાઓમાં જ અભ્યાસ માટે મોકલે છે. અહીં સાવ એવું તો નથી. મોટા ભાગના બાળકો ગવર્ન્મેન્ટ ગ્રાન્ટેડ શાળાઓમાં જ ભણે છે. ફી-પેયિંગ (એટલે કે ખાનગી) શાળાઓમાં જનારા બાળકો માત્ર ૭% જ છે, એવું એક સમાચારમાં વાંચ્યું. તેમ છતાં એ સર્વેના આંકડા આશ્ચર્યજનક છે, જે વાંચીને તમને પણ આશ્વર્ય થવાનું.

દેશના માત્ર ૭% વિદ્યાર્થીઓ, કે જે ખાનગી શાળામાં ગયા છે, તેમની સફળતા વિશે નીચે વાંચોઃ

• દેશના ટોપ જજીસમાંથી ૭૦% ખાનગી શાળામાં ગયા છે.
• દેશના ટોપ જર્નાલિસ્ટમાંથી ૫૪% ખાનગી શાળામાં ગયા છે.
• દેશના ટોપ ડૉકટર્સમાંથી ૫૧% ખાનગી શાળામાં ગયા છે.
• દેશના ટોપ સાયન્ટિસ્ટ અને સ્કૉલર્સમાંથી ૪૨% ખાનગી શાળામાં ગયા છે.
• દેશના કુલ મેમ્બર્સ ઓફ પાર્લામેન્ટમાંથી ૩૫% ખાનગી શાળામાં ગયા છે.
• પાર્ટી મુજબ વાત કરીએ તો કન્ઝર્વેટીવ પાર્ટીના ૫૪%, લિબરલ ડેમોક્રેટ પાર્ટીના ૪૦% અને લેબર  પાર્ટીના ૧૫% મેમ્બર્સ ઓફ પાર્લામેન્ટ ખાનગી શાળામાં ગયા છે.
• અને સૌથી છેલ્લે, સરકારી શાળાઓની તુલનાએ ખાનગી શાળામાં ગયેલા વિદ્યાર્થીને ઑક્સફર્ડ અને કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાં એડમિશન મળવાની તક ૫૫ ગણી વધારે હોય છે.

આ સર્વેથી આપણે સરકારી શાળાઓ અને તેના એજ્યુકેશન વિશે શું સમજવું?

‘ટાઇટેનિક’ - તમારા માટે ડૂબતું જહાજ પકડે તે પ્રેમ

એવું ક્યાંક વાંચ્યું હતું કે “A dad is his daughter’s first love and his son’s first hero.” મને મારા first hero તરફથી વાંચન અને મૂવીઝ આ બે શોખ વારસામાં મળ્યા છે. તેમાંય પપ્પાનો ઐતિહાસિક મૂવીઝ અને પુસ્તકો પ્રત્યેનો લગાવ તો વિશેષતઃ મળ્યો છે. “આજકાલની ફિલ્મો તો છોકરાઓને બગાડી મૂકે છે.” એવા ડાયલોગ્સ કદી મમ્મી-પપ્પાના મોઢેથી નથી સાંભળ્યા. ઊલટાનું મને યાદ આવે છે કે અમે બે દિવસમાં બે મૂવી જોવા સહકુટુંબ ગયા હતાં. (શનિવારે ‘અજુબા’ અને રવિવારે ‘યે આગ કબ બુઝેગી’!) પ્રાથમિક શાળાના દિવસો દરમિયાન ભાગ્યે જ કોઈ મહિનો એવો હશે કે અમે સહકુટુંબ મૂવી જોવા ન ગયા હોઈએ. પછી માધ્યમિક શિક્ષણ દરમિયાન મિત્રો જોડે મૂવી જોવાની રજા અને પૈસા મળતા. શરત માત્ર એટલી જ કે ભણવાના સમયે ભણી લેવાનું. અમદાવાદના ડ્રાઇવ ઇન સિનેમામાં પપ્પાએ જ જીવનનું પ્રથમ અંગ્રેજી મૂવી બતાવ્યું હતું – ‘કિંગ કોંગ’. ત્યારે તો એ મૂવીમાં કશી જ ખબર નહોતી પડી. બીજું અંગ્રેજી મૂવી જોયું ‘જુરાસિક પાર્ક’ (હિન્દીમાં) અને ત્યારથી અંગ્રેજી મૂવીઝ જોવાનો ચસકો લાગ્યો.

હવે જો મારે મારા મનપસંદ મૂવીઝની યાદી બનાવવી હોય, તો તેમાં સૌ પ્રથમ ક્રમે હું સ્ટિવન સ્પીલબર્ગની ‘આર્ટિફિસિઅલ ઇન્ટેલિજન્સ’ને મૂકું છું કારણ કે તેના દ્વારા મને માનવ હોવાનો મતલબ સમજાયો હતો. (મારો અંગત દ્રષ્ટિકોણ છે.) અને બીજા ક્રમે આવે છે બે મૂવીઝઃ જેમ્સ કેમરોનની ‘ટાઇટેનિક’ અને સંજય લીલા ભણસાલીની ‘દેવદાસ’ કારણ કે તેના દ્વારા મને Grandeur, Catharsis અને Love એ ત્રણ શબ્દોનો મતલબ સમજાયો. અંગ્રેજી સાહિત્યનો અભ્યાસ કરતી વખતે એરિસ્ટોટાલિઅન કે ક્લાસિકલ યુનિટિઝની સંકલ્પનામાં Grandeure અને Catharsis તથા તેની દર્શક પર પડતી અસર વિશે ભણવામાં આવતું પણ તેનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ આ બંને મૂવીઝ દ્વારા થયો.

પહેલી વાર ‘ટાઇટેનિક’ ૧૯૯૭માં જોયું અને મૂવી પૂરું થયું પછી ખુરશીમાંથી ઊભા થવાની સૂઝ પણ નહોતી પડી એવો સૂનકાર સમગ્ર માનસતંત્રમાં વ્યાપી ગયો હતો. અનાયાસે આંખમાંથી આંસુ સરી પડ્યા હતાં. સિનેમાહોલમાંથી બહાર નીકળતા કેટલીય ભીની આંખો જોઈ હતી. બીજી વાર પણ એમ જ થયું. ત્રીજી વાર આઘાત જરા ઓછો થયો. એક પછી એક એમ અગિયાર વખત અમદાવાદના ‘નટરાજ’ સિનેમા હોલમાં એ મૂવી જોયું હતું અને દરેક વખતે બીજી વાર જોવાની ઈચ્છા થઈ આવતી હતી. બારમી વખત તેને ડ્રાઇવ ઇન સિનેમામાં જોયુ હતું. તે વખતે મૂવી અંગ્રેજીમાં જ રજૂ થયુ હતું અને તેના દરેક સંવાદોમાં ખબર પડતી નહી. એ સમય દરમિયાન વલ્લભવિદ્યાનગરમાં એન્જિનિયરિંગ ભણી રહેલ મિત્ર સચિને માહિતી આપી કે વલ્લભવિદ્યાનગરમાં ‘ટાઇટેનિક’ હિન્દીમાં આવ્યું છે અને બંદા તો ઉપડ્યા. અમે બંને ત્યાંના ઘણા સિનેમા-હોલ રખડી આવ્યા પણ મળ્યું નહિ અને છેવટે ‘ખાયા પિયા કુછ નહી, ગિલાસ તોડા બારા આના’ કરી પાછા આવ્યા પણ એ મૂવી જોવાની તૃષ્ણા જરા પણ ઓછી થઈ નહી. પછી તેની ડીવીડી ખરીદી પણ તેને જોવાની ઇચ્છા જ થઈ નહી. મનથી એમ થતું કે ટીવી પર ‘ટાઇટેનિક’ જોવાથી મોટા પડદે જોયેલ ‘ટાઇટેનિક’ની જે ભવ્યતા મનમાં અંકિત થયેલ છે તે કદાચ ભ્રષ્ટ થઈ જશે. ત્યાર બાદ તો હિન્દી ડબિંગ વાળી ડીવીડી પણ મળી પણ આ જ કારણસર તેને પણ ન જોઈ શક્યો.

૨૦૧૨માં જ્યારે ફરી વાર એજ ‘ટાઇટેનિક’ ૩Dમાં મોટા પડદા પર જોવાનો મોકો મળ્યો ત્યારે કેટલીય યાદો તાજી થઈ આવી અને કેટલીય વાતો સમજાઈ. ખાસ તો એ વાત સમજાઈ કે ‘ટાઇટેનિક’ મૂવીએ આંખોમાં એક સ્વપ્ન આંજ્યું હતું અને જાણે-અજાણે તેની પાછળ હું દોડતો આવ્યો છું. પેલું દ્રશ્ય યાદ છે જેમાં ડૂબતા જહાજને છોડીને રેસ્ક્યુ બોટમાં બેસી જવા માટે જેક રોઝને સમજાવે છે, કાર્લ પણ તેમાં સાથ આપે છે અને કચવાતા મને રોઝ બોટમાં બેસી જાય છે, રેસ્ક્યુ બોટ નીચે જવા માંડે છે અને રોઝ જેકને તાકી રહે છે. જેકને જોઈને રોઝ સમજી જાય છે કે જો તે આ બોટમાં જતી રહેશે તો તે જેકથી હંમેશા માટે વિખૂટી પડી જશે તેથી પ્રેમાવેશમાં આવીને તેણી રેસ્ક્યુ બોટમાંથી કૂદીને નીચેના ડેકને પકડીને પાછી ડૂબતા જહાજ પર આવી જાય છે. આ દ્રશ્ય જોઈને અજ્ઞાતપણે મનમાં એક વાત અંકિત થઈ ગઈ હતી કે તમારા માટે ડૂબતું જહાજ પકડે તે પ્રેમ અને એ પ્રેમની શોધનું સ્વપ્ન ‘ટાઇટેનિકે’ મારા જેવા ઘણાને આપ્યું હતું.

બીજા બે દ્રશ્યો પણ મનમાં અંકિત થયા હતાં. ફરજના ભાગ રૂપે કરવા પડતા ગોળીબાર પછી ઓફિસર વિલિઅમ મર્ડોક જહાજને સલામ કરી, પોતાના લમણે પિસ્તોલ લગાવીને પોતાની પ્રાણ જાતે જ લઈ લે છે એ દ્રશ્ય અંદરથી હલાવી મૂકે છે.

ત્રીજું દ્રશ્ય છે પેલા સંગીતકારોનું જે અંત સુધી વાયોલિન વગાડતા રહે છે અને છેલ્લે એક બીજાને ગુડબાય કહે છે અને છૂટા પડે છે. તેમાંનો એક વાદક ત્યાં જ ઊભો રહીને ‘Nearer My God to Thee’નો કરુણ સૂર છેડે છે અને છૂટા પડેલા વાદકો ફરી પાછા આવીને વાયોલિન વગાડવા માંડે છે. આ દ્રશ્યમાં ઉત્પન્ન થતી કરુણા કેવી અદ્દભુત છે!

અને ‘I’m Flying’ વાળુ દ્રશ્ય કોને નહી ગમતું હોય?

અને લોઅર ડેકની આઇરિશ સંગીત વાળી પાર્ટીમાંનો જેક અને રોઝનો ડાન્સ?

વિવિધ ગાઉનમાં આખો સામે તરતી રહેતી રોઝ જોઈને OMG કોણે ઉચ્ચાર્યું નહી હોય? આવા અસંખ્ય યાદગાર દ્રશ્યોની હારમાળા અને લાખો યુવાનોની આંખોમાં અંજાયેલ સ્વપ્નનો સુરમો એટલે ‘ટાઇટેનિક’.

આ મૂવીથી એક વાત સમજાઈ કે કેટલાક મૂવીઝ માત્ર અને માત્ર મોટા પડદે જ જોવા ગમે. ટીવીમાં તેની સંપૂર્ણ મજા મરી જાય છે. આજ પરંપરામાં ‘દેવદાસ’ પણ જોયુ હતું બાર વાર સિનેમા હોલમાં અને તેને ક્યારેય ટીવી પર જોવાની હિંમત નથી કરી. તમારા ત્રણ મનપસંદ મૂવીઝ કયા અને કેમ?